ستاد دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی گفت: محوطه باستانی هراسکان و ویگل در پی بازدیدهای مقدماتی در سال ۱۳۸۵، با توجه به وجود داده‌های فراوان دوره‌های تاریخی و اسلامی و در پی برنامه‌ریزی پژوهشی، پاییز ۱۳۸۶ مورد بررسی نظام‌مند باستان‌شناسی قرار گرفت.
در نشستی با عنوان «کاوش‌های باستان‌شناسی آتشکده ویگل» که در مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل برگزار شد، اظهار کرد: سایت تاریخی ویگل به وسعت دو هزار مترمربع متعلق به دوره ساسانیان تا اوایل دوره اسلامی بوده و در منطقه آران و بیدگل واقع شده است.
وی افزود: محوطه باستانی هراسکان و ویگل در پی انجام بازدیدهای مقدماتی در سال ۱۳۸۵، با توجه به وجود داده‌های فراوان دوره‌های تاریخی و اسلامی، اهمیت محوطه و در پی برنامه‌ریزی پژوهشی در پاییز ۱۳۸۶، مورد بررسی نظام‌مند باستان‌شناسی قرار گرفت.
این استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی خاطرنشان کرد: مطالعات کاوش‌های آن زمان با هدف شناسایی لایه‌های تاریخی باستانی، مشخص کردن وضعیت تمدن این منطقه و معماری به‌کار رفته در این محدوده تاریخی انجام شد.
جاوری با بیان اینکه این منطقه باستانی مهد تمدن و سکونتگاه افراد زیادی بوده است، اضافه کرد: دالان طواف در این آتشکده وجود دارد که در کاوش‌های قبلی این دالان تاریخی پیدا شد.
وی با بیان اینکه آتشکده‌ها به‌صورت عمدی در اواخر قرن سوم بسته شده است و این مسدود کردن توسط موبدان و مردم آن دوره دلایلی دارد، تاکید کرد: آن زمان مردم دچار تغییر و تحول در مذهب و دین می‌شوند و رویداد مسدود کردن عمدی این دهانه‌ها، به دفعات زیادی در این مکان‌ها و مکان‌های مشابه دیده شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی اضافه کرد: لایه‌نگاری دیگری تا عمق بیش از چهار متر در این سایت انجام دادیم تا بررسی کنیم که آیا پیش از ساسانیان علائم دیگری از ساخت‌وساز و تمدن پیدا می‌کنیم، اما مشاهده کردیم هیچ علامت و سازه‌ای در این بخش وجود ندارد و اتفاقی نیفتاده است.
جاوری با انتقاد از عملکرد برخی مسئولان و نهادها ادامه داد: گاهی افرادی را خارج از اصفهان می‌آورند و در اداره کل مظلوم میراث فرهنگی اصفهان منصوب می‌کنند. روزی که در این محل حفاری کردیم، داده‌های زیادی به‌دست آوردم، اما روز سوم بسیار ناراحت شدم. چراکه مانده بودم آنچه به‌دست آورده‌ایم را چه کنم.
وی تصریح کرد: آن زمان با مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان به بحت و جدل پرداختم. وی می‌گفت اینجا هیچ ردیف اعتباری ندارد. بنابراین مجبور شدیم یک لایه حفاظتی دور تا دور بخشی از سایت ایجاد کنیم. این اقدام در آن زمان کار خوبی بود. در فصل بعدی این لایه‌ها برداشته و داده‌ها حفاظت شد، تا اینکه چند سال بعد یک سقف حفاظتی در این سایت تاریخی نصب شد و یک گروه را مسئول حفاظت از این محل کردند.
جاوری تاکید کرد: حاصل فصل بعدی کاوش‌های ما تالار طواف بود. این تالار تداعی‌گر بناهای ایوان مدائن و ستون‌هایی بود که به دیوار چسبیده است. در قسمتی از سایت رواق دیده می‌شود و این سازه‌ای است که بعدها هم در اماکن و بناهای دوره اسلامی مشاهده می‌شود و امروز هم موجود است.
وی اظهار کرد: جنس گلی‌ای که در بخشی از سایت ویگل استفاده شده به قدری محکم بود که با قلم و چکش به هیچ عنوان اثری نمی‌گذاشت و حتی هیچ کلنگی روی آن کارگر نبود. سه هفته طول کشید با قلم و چکش ذره‌ذره این خاک‌ها برداشته شد. درنهایت مشخص شد به‌عمد این دهانه‌ها به‌منظور حفاظت از عناصر و داده‌های بسیار ارزشمند آن مسدود شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی خاطرنشان کرد: در دالان شرقی سایت ویگل داده‌های دیگری ازجمله پایه آتشدان و قسمت‌های وابسته آن ازجمله یک مجمر که ماکت آن را به‌شکل کامل طراحی و بازسازی کردیم پیدا شد. بقایای زیادی از زغال، چوب و خاکستر در این محل وجود داشت که در کنار یک میز با خراس سنگی پیدا شد.
وی تصریح کرد: این فضا در دالان‌های دیگر و در آتشگاه‌های دیگر ساسانیان به‌عنوان «یزشنگاه» از مراسم مذهبی دوره زرتشتی بوده است. «یزشن» طلب آمرزش برای مردگان و اموات بوده که همراه با نذر غذا و خوراک انجام می‌شده است.
جاوری با بیان اینکه در این محل یکی دیگر از آیین‌های اختصاصی دین زرتشت به نام عمل آوردن یک گیاه با نام هوم مشاهده شد، ادامه داد: ساسانیان این گیاه را می‌ساییدند، آب آن را می‌گرفتند و مصرف می‌کردند که این از آیین‌های رایج زرتشتیان بوده است.
وی اظهار کرد: میزهایی در این آتشگاه‌ها وجود دارد که مردم عادی محصولات کشاورزی خود را می‌آوردند و آن را به‌عنوان طلب فراوانی و برکت روی میزها قرار می‌دادند و تقدیم می‌کردند.
این استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی گفت: موبدان زرتشتی اواخر دوره ساسانی آثار گچی متعلق به آتشکده و میزهایی که استفاده می‌کردند را در محل‌های خاص قرار داده‌اند و آگاهانه و با دقت بسیار زیاد با استفاده از گِل و خشت حفاظت کرده‌اند.
جاوری افزود: اثر چند کتیبه به خط پهلوی ساسانی در بخش دیگری از آتشکده ویگل دیده می‌شود. بخشی از کتیبه‌ها فروریخته و بخشی که باقی مانده است در چهار سطر واژه «نوشت» را چهار بار تکرار کرده و نوشته است، اما اینکه در ادامه منظور از چهار بار «نوشت» چه بوده است مشخص نیست. چراکه بخش زیرین کتیبه فروریخته است.
فعالیت اصلی پرتو کویر در کانال تلگرام و اینستاگرام و ایتا و روبیکا
با آدرس: parto_kavir@
