دستیابی به دزیمتر ایمن تر و حساس تر برای پرتودرمانی؛ پژوهشگران کاشانی گام تازه ای برداشتند
محققان دانشگاه علوم پزشکی کاشان موفق به ارتقای حساسیت دزیمتر سه بعدی ژلی-پلیمری PASSAG با افزودن ماده‌ای ساده و در دسترس یعنی «اوره» شدند؛ اقدامی که می‌تواند بهبود صحت اندازه‌گیری دوز تابشی در پرتودرمانی را به‌ویژه در فناوری‌های پیشرفته مانند IMRT تسهیل کند.
این تحقیق که توسط تیمی از پژوهشگران فیزیک پزشکی به سرپرستی دکتر باقر فرهود انجام شد، نشان داد افزودن ۳ درصد اوره به ترکیب ژل دزیمتر PASSAG باعث افزایش حدود ۲۵ درصدی در حساسیت دزیمتر می‌شود، بدون آن‌که خصوصیات ایمنی یا پایداری دمایی و زمانی آن تغییر قابل‌توجهی یابد.
دزیمترهای ژلی-پلیمری از ابزارهای نوین در اندازه‌گیری سه‌بعدی دوز تابشی در پرتودرمانی هستند. دزیمتر PASSAG که پیش‌تر با سمیت پایین و ویژگی‌های بافت‌مانند توسط دکتر فرهود معرفی شده بود، در این پژوهش با نام PASSAG-U مورد بازطراحی قرار گرفت تا حساسیت بالاتری به دوز پرتو داشته باشد.
به‌گفته تیم تحقیقاتی، حساسیت دزیمترهای PASSAG-U با افزایش غلظت اوره تا ۵ درصد، تا نزدیک ۲۸ درصد بیشتر شد. اما مقدار بهینه اوره، ۳ درصد تعیین شد، چرا که افزایش بیشتر منجر به افت تفکیک‌پذیری دوز شد؛ موضوعی که برای دقت بالای اندازه‌گیری در درمان‌های حساس اهمیت دارد.
این دزیمترها با دستگاه شتاب دهنده مورد استفاده در پرتودرمانی تحت پرتوهایی با انرژی های ۶ و ۱۵ مگاولت و آهنگ‌های دوز مختلف تا ۳۰۰ سانتی‌گری بر دقیقه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که پاسخ آن‌ها به تغییرات انرژی و آهنگ دوز پایدار باقی مانده و در دماهای اسکن رایج (۱۸ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد) عملکرد مناسبی دارند.
داده‌ها با استفاده از تصویربرداری MRI و پردازش تخصصی در محیط نرم‌افزاری MATLAB تحلیل شدند و امکان بررسی تغییرات حساسیت در روزهای پس از پرتودهی نیز فراهم شد.
دکتر فرهود، مجری طرح، در توضیح اهمیت این پژوهش گفت: «در تکنیک‌های پرتودرمانی پیشرفته، دقت تحویل دوز به تومور و کاهش آسیب به بافت‌های سالم اهمیت حیاتی دارد. نتایج ما می‌تواند گامی رو به جلو در بومی‌سازی ابزارهای اندازه‌گیری دوز تابشی با ایمنی و دقت بالا باشد.»
این طرح از سوی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی کاشان با شماره 98004 تصویب شده و بخشی از تلاش‌های مستمر این دانشگاه برای ارتقای زیرساخت‌های درمان سرطان در کشور محسوب می‌شود.
مجریان این طرح این افراد هستند: باقر فرهود - اکبر علی اصغرزاده - مهران محسنی - حبیب اله مرادی
