آران و بیدگل یکی از قدیمی ترین تمدن های ایران
شهرستان آران و بیدگل، یکی از شهرستان‌های استان اصفهان در شمال آن شهر قرار دارد. مرکز این شهرستان، شهر آران و بیدگل است. آران و بیدگل یکی از قدیمی ترین تمدن‌های کشور محسوب می شود به گونه ای که می توان گفت با تپه های تاریخی سیلک که قدمتی مربوط به ۹ هزار سال پیش دارند گذشته یکسانی داشته باشد.
بعد از آنکه تپه سیلک (در ۱۴ کیلومتری جنوب غرب)، در ابتدای هزاره اول (قبل از میلاد مسیح) تخریب گردید، مهاجمین پیروز فین کنونی را مکان خود برگزیدند و در اطراف آنجا آبادیهای کوچک و بزرگی مثل آران دشت، بیدگل، نوش‌آباد، نیاسر و ورزآباد به وجود آمد.
جغرافیا
این شهر با طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۲۹ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۴ دقیقه در ۶ کیلومتری شمال شرقی کاشان قرار دارد و فاصله آن از دریاچه نمک ۳۵ کیلومتر است.
این شهر با وسعت ۶۰۵۱ کیلومتر مربع، از طریق دو جاده اصلی به کاشان و شبکه راههای اصلی کشور مرتبط می‌شود. به لحاظ کویری بودن منطقه، ۱۹۰۰ کیلومتر مربع (۳۱ درصد مساحت شهرستان) در تپه‌های شنی قرار گرفته که در اصطلاح محلی به آن بند ریگ می‌گویند.
در اعماق و سطح زمین‌های نواحی شمال شهرستان معادن غنی و فراوانی وجود دارد که مهم‌ترین آنها حوزه‌های وسیع نفت و دریاچه نمک آران و بیدگل با وسعت ۲۰۰۰ کیلومتر مربع میباشد. از کوه‌های شهرستان آران و بیدگل می‌توان به کوه یخاب با ارتفاع ۲۳۸۸ متر در ۶۰ کیلومتری شرقی شهر، کوه آبریزان و بند ریگ اشاره کرد.
محله‌های آران
دهنو
چهارسوق
بازار
سرگنگه
درب مسجد قاضی
سر محله
سر کوچه دراز
میدان حاج امین
سر کوچه یخچال
آبپخش
جنگ لته (جنگل‌آباد)
زیرده
وشاد
کوی_امام_حسین
حجتیه
مسلم آباد
دربند (دربند چهارسوق)
جمال آباد
عباس‌آباد
احمدآباد
سبزه میدان
ولی عصر (عج)
قاسم‌آباد
منبع ویکیپدیا
محله‌های بیدگل
درب ریگ
سلمقان
فخارخانه
توی ده
دروازه
یزلان
مختص آباد
باغ علوی
ویرانه
دربِ‌مختص‌آباد
رسالت
دولاب
حاج عبدالصمد (خانقاه، طالقانی)
منبع ویکیپدیا
حمام‌ها
حمام حاج محمد (محله درب ریگ) بیدگل، دارای قدمت صفوی-قاجاری[۱۰]
حمام رئیسه (محله درب ریگ)بیدگل
حمام شرف (حاج عبدالصمد) بیدگل
حمام بازار (توی ده) بیدگل
حمام محله قاضی
حمام فخارخانه بیدگل
حمام مسلم آباد (تخریب شده)
حمام عنایتی (وشاد)
حمام کوچکه
حمام میدان بزرگ آران
آب‌انبارها
آب‌انبار محله سر کوچه یخچال
آب‌انبار محله قاضی
آب‌انبار میدان بزرگ
آب‌انبار محله دربند
آب‌انبار محله چهارسوق
آب‌انبار محله سرگنگه
آب‌انبار محله دهنو
آب‌انبار محله آب پخش
آب‌انبار محله درب ریگ (ثبت بنای تاریخی)
آب‌انبار حاج میرزا معصوم طباطبایی بیدگلی (آقا شهاب)
آب‌انبار محله سلمقان
آب‌انبار محله توی ده
آب‌انبار محله دروازه
آب‌انبار محله فخارخانه
آب‌انبار مسجد مدرسه خانقاه سلمقان
آب‌انبار محله مختص آباد
آب‌انبار محله باغ علوی (تخریب شده)
آب‌انبار مسجد جمعه
آب‌انبار محله سر کوچه دراز
آب‌انبار محله بازار
آب‌انبار پالکینه
آب‌انبار محله وشاد (زیرده)
آب‌انبار محله حاج امین
آب‌انبار امامزاده محمد هلال
در دوره صفوی ژان شاردن که از کاشان بازدید می‌کند درباره آران و بیدگل می‌گوید:
«فقط در یکی از نقاط حومه شهر هزار کارگر ابریشم‌باف وجود دارد. این آبادی که آرون نام دارد و در فاصله دو فرسخی شهر میباشد از دور مانند شهر زیبایی جلوه‌گر است و دارای دو هزار باب خانه باغچه و ششصد باغ زیبا میباشد.»
بعد از دوره قاجار آران و بیدگل هر یک بر اساس قوانین تقسیمات کشوری دارای شهرداری جداگانه بودند و سال تأسیس شهرداری آنها به ترتیب ۱۳۳۲ و ۱۳۳۳ خورشیدی بوده‌است. نخستین شهردار آران در این دوره محمدتقی صباحی بود.
در سال ۱۳۵۴ خورشیدی وزارت کشور این دو شهر تحت عنوان گل‌آرا یکپارچه کردند و از قسمت آران و از توابع کاشان در محدوده استان مرکزی قرار گرفت.
در مردادماه سال ۱۳۷۵ بر اساس مصوبه هیئت وزیران، بخش آران از شهرستان کاشان جدا و به عنوان شهرستان آران و بیدگل شامل دو بخش مرکزی و کویرات در تقسیمات کشوری شناخته شد.
این منطقه را در گذشته به این علت قریه می‌گفتند یا می‌نوشتند چون که دارای باغهای مشجر، خانه‌های بزرگ، قلعه و کاریزهای گوناگون بوده‌است.
جاهای دیدنی آران و بیدگل
حمام رئیسه آران و بیدگل
حمام رئیسه آران و بیدگل یکی از قدیمی ترین حمام‌های این منطقه است که گذشته آن به دوران صفویان می‌رسد. این حمام با وسعتی بالغ بر یک هزار متر مربع با خشت، گچ، آهک، کاشی و سنگ احداث شده است. این حمام دارای سه قسمت اصلی گرمخانه، سردخانه و میاندر، دستشویی و دوش‌ها است.
حمام رئیسه در فهرست آثار ملی ایران هم به ثبت رسیده است. این شهر ۹ حمام تاریخی دارد که شاید مهم‌ترین آنها همین حمام رئیسه باشد. از دیگر حمام‌های تاریخی این منطقه می‌توان به حمام عنایتی، کوچکه، میدان بزرگ آران، شرف بیدگل، بازار بیدگل، محله قاضی، فخارخانه بیدگل و حاج محمد بیدگل اشاره کرد که قدمتی به دوران صفویه و قاجاریه دارد.
بقعه امامزاده محمد هلال ابن علی (ع)
یکی از مراکز مذهبی شهر آران وبیدگل است که همه روزه (بخصوص - روزهای پنجشنبه و جمعه) صدهانفر از دوستداران اهل بیت برای زیارت به آنجا میروند و همه ساله در دهه او ل محرم مرکز عزاداری و سوگواری حضرت امام حسین ( ع) به وسیله هیئات مذهبی شهر میباشد همین طور هر سال در روز 21 ماه مبارک رمضان دهها هزار نفر از اهالی شهر های آران وبیدگل ـ کاشان ـ قم ونطنز و دیگر شهرهای قسمت مرکزی شهر در این محل جمع شده و به سوگواری می پردازند.
کتابخانه این بقعه مطهر چند هزار جلد کتاب گرانبها و همین طور صدها نسخه خطی فوق العاده که همواره مورد مراجعه نسل جوان و به ویژه دانشجویان است .
در اعیاد مذهبی و ایام خاص اسلامی این بقعه یکی از مراکز بزرگ اجتماع اهالی ومردم شهرستان کاشان می باشد. ساختمان این امامزاده در دوره سلجوقی بنا شده و دردوره صفویه و قاجاریه بازسازی شده است.
بقعه امامزاده قاسم بن علی نقی (ع) ، باب المراد
مجموعه قاضی آران
این مجموعه تشکیل شده است از مسجدجامع ـ بقعه مبارکه پنج امامزاده از فرزندان حضرت امام محمد باقر (ع) ـ حسینیه ـ آب انبار ـ بازارچه غربی و شرقی ـ که از نظر زیارتی ؛ سیاحتی تاریخی جاذبه های زیادی دارد. این مجموعه در یکی از خیابانهای پر رفت و آمد شهر و درمحدوده ای بالغ بر 15000 متر مربع قرار دارد همینطور این ساختمانها درقرنهای اولیه اسلامی و دوره صفویه قاجاریه ساخته شده است.
کاروانسرای تاریخی مرنجاب
قلعه تاریخی مرنجاب یکی از توقفگاههای مهم جاده اصلی ارتباطی و کاروان رو است که کاروانهای تجاری و بازرگانی میان شهرهای مرکزی ایران و شهرهای شمالی کشور از آن می گذشتند . این کاروانسرا از ابتدای قرن یازدهم به فرمان شاه عباس اول صفوی بنا شده است . فاصله این قلعه از مرکز شهر حدود 50 کیلومتر و وسعت آن هم 1000 متر مربع می باشد از دیگر مکان های آن وجود آب قنات آبگیر خارج از کاروانسرا و ساخت یک پارک طبیعی در کنار دریاچه شگفت انگیز نمک می باشد.
مسجد نقشینه
این مسجد در داخل شهر و با وسعت 1000 متر مربع در محل درب مختص آباد قرار دارد این مسجد که به مسجد حاج قاسم هم معروف می باشد از بناهای دوره سلجوقی است که در دوره صفویه گسترش پیدا کرده و قسمتی از تزئینات آن مربوط به اوایل دوره قاجار است . در ایوان این مسجد کتیبه خط ثلث با رقم محمد بیدگلی مورخ سال 1215ه ق وجود دارد.
سی پاره کلام اله مجید خطی که هر کدام از آنها را یک نفر از زنهای ساکن در این محله در سال 1192 ه. ق وقف کرده اند. این مسجد یک مجتمع فرهنگی در دوره زندیه هم معروف بوده است . همین طور به دلیل وجود نگارهای زیبا و نقاشیهای ارزنده ای که دراین مسجد وجود داشته است به مسجد نقشینه معروف شده است.
کاروانسرای شاه عباسی ابوزیدآباد
این قلعه که دارای ساختمانهای قرینه همدیگر و مستحکم است و در مرکز شهر ابوزیدآباد قرار دارد. بنای ساختمان به دوره صفویه و شاه عباس بازمیگردد.
جزیره سرگردان
وقتی که از فاصله دور به این جزیره نگاه می‌کنیم، دو انتهای جزیره در اثر پدیده سراب در افق محو می شوند و منظره‌ای مانند یک کشتی سرگردان را در دریای بیکران کویر پدید می آورد.
این پدیده سبب شده که حاشیه نشینان کویر تصور کنند که این جزیره در طول روز از جایی به جای دیگری در حرکت است و جای ثابتی ندارد. در غرب این جزیره، دریاچه نمک مسیله واقع است.
محوطه باستانی ویگل
این محوطه باستانی که در شهرستان آران و بیدگل قرار دارد دارای آثار جذابی از دوره های تاریخی مختلفی مانند: ساسانی، صدر اسلام، و قرون میانه اسلامی تا اوایل دوره سلجوقی است. امروزه بیشتر این اثر تاریخی در زیر شن زار ها و ریگ ها پنهان شده است ولی علاقمندان و فرهنگ دوستان به این محوطه باستانی علاقه خاصی داشته و به دنبال کشف چیزهای تازه ای از این ساخت هستند.
قلعه امام زاده بی بی سکینه خاتون سفیدشهر
این مقبره مربوط به بی بی سکینه خاتون از نوادگان حضرت موسی بن جعفر(ع) امام هفتم شیعیان می باشد که می توان گفت گذشته ای برابر با هفتصد و پنجاه تا هشتصد سال دارد و با شماره یک هزار و بیست و هشت در فهرست آثار ملی قرار دارد. از زیبایی های این بقعه می توان به کاشی کاری بی نظیر آن اشاره کرد که البته قابل گفتن است که این بقعه در طول تاریخ تغییراتی نموده است که می توان به مسجدی که کنار آن ساخته شده اشاره کرد.
مجموعه تاریخی خواجه
مسجد و آب انبار و حمام و پر قدمت که یک قنات نیز از بین آن عبور می کند و معروف به موقوفه خواجه میباشد از جاذبه های دیدنی شهرستان آران و بیدگل محسوب می شود.
قلعه سی زان
این قلعه بزرگ خشت و گلی که در کنار شهرستان آران و بیدگل قرار گرفته مربوط به دوران پیش از صفویه است. باروی رفیع و وجود چندین سازه اعم از برج ها در اطراف آن نشان دهنده اهمیت داشتن این قلعه در دوران گذشته است.
قلعه کرشاهی
این قلعه از خشت و گل ساخته شده است و حال از آثار برجای مانده از زمان قاجار است. این قلعه یکی از قلعه های مهم سردار حسین کاشی یکی از راهزنان و یاغیان دوره رضاخان بوده و هنوز آثار گلوله های توپ در نبرد نیروهای دولتی و نیروهای سردار حسین کاشی در این قلعه باقی مانده است .
خانه باغ تاریخی شاکر
خانه باغ تاریخی شاکر در مزرعه حسین آباد قرار دارد. این ساخت تاریخی با معماری ذوزنقه در مساحتی حدود ۶ هزار متر مربع در ابتدای دوره قاجار ساخته شده است. این بنای تاریخی که مورد بازسازی قرار گرفته و در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
دشت کویر و بندریک
قسمت گسترده ای در شمال شهر آران وبیدگل با تپه های حجیم و بلند یکی از جاذبه های خیلی جالب توریستی شهرستان آران و بیدگل می باشد دشت کویر و خصوصیات ویژه درمورد کویر شمالی شهر آران وبیدگل وجود انواع گیاهان و بقایای قلعه ها و ساختمانهای قدیمی موجود وپرندگان مهاجر و کلا منظره چشم نواز تپه های مرتفع ریگ یکی از جاذبه های خیلی جالب سیاحتی و گردشگری شهرستان آران وبیدگل است که مسیر یکی از راههای منشعب از جاده معروف ابریشم و راه کاروانی قدیمی شمال به جنوب کشور هم از این محل عبور کرده است.
دریاچه نمک
دریاچه نمک با وسعتی حدود ۶۴۷ کیلومتر مربع در بین کویر مرنجاب قرار دارد که یکی از جاذبه‌های اصلی آن به حساب می آید. این دریاچه در ۳۵ کیلومتری این منطقه واقع شده است که اشکال هندسی حاصل از رسوبات نمک آن خیلی دیدنی و تماشایی به به چشم می آید.
جزیره سرگردان این دریاچه هم در نزدیکی ساحل جنوبی آن قرار دارد که به‌صورت تپه‌ایی در موقعیت ۱۵ کیلومتری در داخل دریاچه قرار گرفته است. کارشناسان اعتقاد دارند، بلندترین قسمت جزیره سرگردان با ۸۰۸ متر فاصله از سطح دریا، متشکل از سنگ‌های آتشفشانی است.
گویش
زبان اهالی آران و بیدگل، فارسی متداول اما دارای لهجه‌های گوناگونی است. زبان محلی این منطقه که در اصطلاح به آن زبان دهی می‌گویند از زبان‌های پهلوی قدیم است که تا این زمان در همه شهرها و بخش‌های حاشیه کویربا کمی تفاوت در لهجه متداول است و با زبان‌های دیگر ایرانی مانند آذربایجانی، لری، کردی و مازندرانی وجوه مشابهی دارد. کلا گویش‌های پهنه کاشان، خواه روستاهای درون کوهساران و خواه آبادیهای گسترده در کویر و دشت آن، هم از لحاظ واژگان و هم از لحاظ دستوری و آوایی اهمیت ویژه ای دارد.
صنعت
پیش از رایج شدن قالیبافی صنعتی، بسیاری از خانواده‌ها، هم‌زمان با فعالیت‌های کشاورزی و دامداری، به بافت گلیم و جاجیم، انواع پارچه‌های نخی و ابریشمی، کوزه‌گری، فخاری، عصاری و سفال‌سازی مشغول بودند./بیتوته
به احتمال زیاد مقاله بالا کامل و دقیق نباشد ما را در کامل کردن این مقاله همراهی کنید
فعالیت اصلی پرتو کویر در کانال تلگرام و اینستاگرام و ایتا و روبیکا
با آدرس: parto_kavir@
قاسم آباد آران یا بیدگل؟